Razvoj filatelije u BiH

AUSTROUGARSKA ADMINISTRACIJA, GODINA 1876. – 1918.

Uspostavljanje austrougarske administracije nad Bosnom i Hercegovinom 1878. godine dovelo je do temeljitih promjena u organizaciji zatečenog poštanskog saobraćaja u Bosni i Hercegovini sa namjerom da se usaglasi sa standardima unutar monarhije, sa jedne strane, i vojnim odnosno ekonomskim ciljevima, sa druge strane.

Ubrzano se uspostavljaju vojne pošte i telegrafske stanice i povezuju sa postojećom mrežom unutar austrougarske monarhije. U istom vremenskom razdoblju se ubrzano proširuje poštanska mreža tako da je za vrijeme austrougarske okupacije bilo ukupno 150 poštanskih stanica.

Važniji datumi:

prva poštanska marka izlazi 1. jula 1879. godine
1892. godine Bosna i Hercegovina je primljena u Svjetski poštanski savez
1906. godine izlazi prva serija maraka sa natpisom na njemačkom jeziku ”Bosnien-Herzegowina”
18. maja 1913. godine svečano je otvorena zgrada Glavne pošte u Sarajevu

Prva bosanskohercegovačka marka

Na marki se nalazi dvoglavi orao sa grbom. Zbog problema sa jezikom, austrijska pošta se odlučila za izdavanje maraka bez ikakvog natpisa, s ciljem da ukaže na ravnopravnost jezika i kultura u tom relativno osjetljivom području.

1906. godine izlazi prva serija sa natpisom na njemačkom jeziku “Bosnien-Herzegowina”. Serija se sastoji od šesnaest maraka sa motivima iz BiH. Autor serije je poznati austrijski slikar i grafičar Koloman Moser. U to vrijeme pomenuta serija maraka za Bosnu i Hercegovinu predstavlja revoluciju u filateliji jer su se do tada, pogotovo u Evropi, štampale samo marke sa grbom cara ili kralja te likovima aktuelnih vladara.

1917. godine pojavila se serija od tri marke sa likom ubijenog prijestolonasljednika Franca Ferdinanda i njegove supruge Sofije.

1913. godine izlazi serija od četiri marke sa likom djevojke u narodnoj bosanskoj nošnji. Marke su korištene za frankiranje novina i vrijedile su do 28. oktobra 1918. godine. Kao većina novinskih maraka iz tog vremene nemaju nazubljenje nego su rezane obično na poštanskom šalteru. Nakon završetka Prvog svjetskog rata pojavljuju se sa raznim oznakama u Kraljevini SHS kao marke u normalnom poštanskom prometu.

KRALJEVSTVO SRBA, HRVATA I SLOVENACA, GODINA 1918. – 1929.; KRALJEVINA JUGOSLAVIJA, GODINA 1929. – 1941.

Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca u čiji sastav je ušla i Bosna i Hercegovina, formirano je 1. decembra 1918. godine. Prije službenog uspostavljanja Kraljevstva, svaka od konstitutivnih teritorija je imala svoj spostveni poštanski sistem i značajnu historiju iza njega. Bosna i Hercegovina i Slavonija (Hrvatska) su već u novembru 1918. godine pustile u promet marke iz austrougarskog perioda. Marke koje je izdala Bosna i Hercegovina su bile sa pretiskom “DRŽAVA S.H.S. /1918,1918/ Bosna i Hercegovina”. Pretisci su dati u oba pisma – latinici i ćirilici. Prve marke koje su se koristile na području cijelog kraljevstva su izdate u januaru 1921. godine.

Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca je 3. oktobra 1929. godine promijenilo ime u Kraljevina Jugoslavija. Na marke koje su izdate tokom 1926. godine utiskuje se pretisak sa nazivom nove države. Tokom 1931. godine pojavile su se marke sa natpisom “Jugoslavija”. Odmah nakon ubistva kralja Aleksandra 1934. godine, na marke sa njegovim likom iz 1931. godine utiskivan je crni okvir. Nova izdanja maraka prikazuju novoizabranog kralja Petra II. U čast 80. rođendana naučnika Nikole Tesle izdata je marka sa njegovim likom. Zanimljivo je da ova marka prvi put prikazuje lik osobe koja nije iz kraljevske porodice.

PERIOD II SVJETSKOG RATA, GODINA 1941.-1945.

Raspadom Kraljevine Jugoslavije mijenjaju se teritorijalne i političke mape, a zajedno sa time i organizacija poštanskog saobraćaja. Već 12. aprila izlaze marke sa žigom Nezavisna država Hrvatska. Izdanje na kojima se raspoznaju motivi iz Bosne i Hercegovine su izdate 1941/1942. godine. Prikazuju se motivi iz grada Jajca, rijeke Drina, grada Konjica, Begove džamije u Sarajevu i grada Banja Luka. Serija maraka Crvenog krsta sa narodnim nošnjama izlazi 12. oktobra i sastoji se od tri marke. Jedna od njih je muška nošnja iz okoline Travnika. Vrijede do 31. maja 1945, a nominalna vrijednost im je 2+2 kune. Marka na kojoj je prikazana seljanka iz Bosne izdata je 4. oktobra 1942. godine, također kao dio serije Crvenog krsta.

FEDERATIVNA NARODNA REPUBLIKA JUGOSLAVIJA, GODINA 1945. – 1963.; SOCIJALISTIČKA FEDERATIVNA REPUBLIKA JUGOSLAVIJA, GODINA 1963. – 1993.

FNRJ je svoja prva izdanja maraka izdala u decembru 1944. godine stavljanjem pretiska na marke Srbije. Već iduće godine, početkom 1945. godine, izdata je serija maraka sa likom predsjednika Josipa Broza Tita.

Naglašavajući kulturnu raznolikost, na primjer kroz narodne nošnje iz svih krajeva Jugoslavije, te historijske ličnosti kao što su autori, umjetnici i znanstvenici, poštanske marke postale su edukativno sredstvo za proslavu multikulturalnosti Jugoslavije i umjetničkih dostignuća svih njenih građana. Marke su također promovisale jugoslovenski tehnološki napredak i prenosile motive atraktivnih mjesta za odmor međunarodnoj publici putem poštanskih maraka za aviosaobraćaj, kako bi podstakli inostrani turizam.

Na taj način vlada je koristila potencijal poštanskih maraka na mnogo sistematičniji način da pokaže etničku raznolikost te stvorila okruženje koje je promovisalo ravnopravnost i jednakost građana.

REPUBLIKA BOSNA I HERCEGOVINA/BOSNA I HERCEGOVINA, GODINA 1993.-2002.

„JP PTT saobraćaja BiH“ Sarajevo je u oktobru 1993. godine izdalo svoju prvu redovnu nezupčanu poštansku marku, autora Jasminka Mulaomerovića i Save Vasiljevića sa motivom državnog grba Bosne i Hercegovine sa ljiljanima. Štampana je na običnom papiru u Geodetskom zavodu Sarajevo, a na suvenir listu je pisalo: “Ove poštanske marke su štampane u ratnim uslovima (Bez papira, boja, struje, vode. Samo dobrom voljom)“. Prva izdanja maraka u RBiH se u početku tematski odlikuju stanjem za vrijeme rata. Prva prigodna, također nezupčana poštanska marka RBiH, štampana na običnom papiru, puštena je u promet 08.02.1994. godine, povodom 10. godišnjice XIV Olimpijskih igara u Sarajevu.

Prve originalne prigodne i redovne poštanske marke, sa zupčanjem, štampane na gumiranom papiru, izdate su 10.05. i 12.06.1995. godine. To su bile poštanske marke na temu Religija, motiv „Bajram 1995“ i seriji od 7 različitih motiva zgrade Glavne pošte u Sarajevu, koja je nakon 80 godina svog postojanja zapaljena i uništena. Od 1993 – 2002. godine sa logom ”JP PTT saobraćaja BiH” izdato je 253 izdanja maraka, a posljednje izdanje bila je marka sa likom Davorina Popovića.

Od 15. jula 1994. do 1. oktobra 1997. godine marke se izdaju u dinarima, a od 1. oktobra 1997. godine u BiH se uvodi konvertibilna marka. Do 1996. godine na markama je bio naziv države Republika Bosna i Hercegovina, a od 1996. godine Bosna i Hercegovina.

929781df565507b8032a615a6315ad34 600×600

BOSNA I HERCEGOVINA, GODINA 2002.-

Krajem 2001. godine donesena je odluka da se tadašnji PTT BiH razdvoji na dva preduzeća, BH Poštu i BH Telecom, zbog različitosti u djelatnostima. Od 2002. godine “JP BH POŠTA” d.o.o Sarajevo posluje samostalno, nastavljajući tradiciju i razvojni kontinuitet poštanske djelatnosti na području naše države.

U periodu od 15.04.2002. do 31.12.2018. godine BH Pošta je priredila i odštampala 497 izdanja poštanskih maraka sa različitim motivima koji su uglavnom odnose na obilježavanje značajnih historijskih događaja kao i podsjećanje na ličnosti koje su u dugoj bh. historiji ostavile neizbrisiv trag. Također, česti motivi maraka BH Pošte su i prirodne ljepote naše domovine, uspjesi naših sportista, kultura, muzika, tradicija, ali i suživot naroda i građana koji žive na području naše zemlje.

Naše marke po svojoj ljepoti i motivima prepoznatljive su u filatelističkim krugovima zbog čega je BH Pošta dobitnik brojnih svjetskih nagrada i priznanja.