Pod poštanskim uslugama podrazumijevaju se usluge koje obuhvataju prijem, prijenos i uručenje poštanskih pošiljki, kao i drugih pošiljki predviđenih nomenklaturom poštanskih usluga. Nomenklaturom poštanskih usluga su definirane sve vrste usluga, rasponi, težina poštanskih pošiljki, zone udaljenosti, skale vrijednosti za vrijednosne pošiljke i finansijske usluge, kao i načini utvrđivanja i određivanja cijena za pojedine poštanske usluge u unutrašnjem i međunarodnom prometu.
JP BH POŠTA d.o.o. Sarajevo kao najveći javni poštanski operater u Bosni i Hercegovini putem razgranate poštanske mreže, koju čini 386 jedinica poštanske mreže, sa ukupno 822 aktivna šaltera, ostvaruje društvenu misiju kroz pružanje širokog spektra poštanskih usluga u unutrašnjem i međunarodnom poštanskom prometu.
Vrste poštanskih usluga
U skladu sa Zakonom o poštama Bosne i Hercegovine i Zakonom o poštanskom prometu Federacije BiH, definirane su univerzalne poštanske usluge, njene karakteristike i davaoci univerzalne usluge.
Univerzalne poštanske usluge predstavljaju minimum asortimana poštanskih usluga koje se obavljaju na cijelom području Bosne i Hercegovine, pod jednakim uvijetima za sve korisnike, a u okviru propisanog kvaliteta i pristupačnim cijenama.
Poštanski operateri koji pružaju univerzalne usluge su obavezni na cjelokupnoj teritoriji Bosne i Hercegovine osigurati obavljanje minimalnog paketa poštanskih usluga kako bi svi korisnici po pristupačnim cijenama i u okviru definiranih stanarda kvaliteta zadovoljili svoje potrebe.
Univerzalne poštanske usluge obuhvataju prijem, otpremu, prijevoz, prispijeće i uručenje: pismonosnih pošiljki do 2kg; paketskih do 31,5kg; poštanskih uputnica; direktne pošte; poštanskih i telegrafskih saopćenja; preporučenih i vrijednosnih pošiljki; sekograma do 7kg.
Sve ostale usluge – kurirske usluge i usluge hibridne pošte, oglašavanja u pošti – predstavljaju komercijalne servise, gdje javni i drugi poštanski operateri jedni drugima konkuriraju na tržištu poštanskih usluga.
Univerzalne poštanske usluge se vrše svakog radnog dana, najmanje pet dana u sedmici, osim pod uslovima i geografskim prilikama koje su poštanskim propisima definirane kao vanredne.
U okviru univerzalnih poštanskih usluga, definirane su skale rezerviranih poštanskih usluga, čije se obavljanje garantira javnim poštanskim operaterima kao „monopolsko“. Garantiranje ovih ekskluzivnih „monopolskih“ prava, od strane države, sa sobom nose određene odgovornosti i obaveze kojih su se dužni striktno pridržavati javni poštanski operateri, a najvažniji su kvalitet u pružanju i rokovi u uručenju poštanskih pošiljki.
Rezervisane poštanske usluge obuhvataju prijem, otpremu, prijevoz, prispijeće i uručenje pismonosnih pošiljki mase ne veće od 1000 g, odnosno kurirske usluge, ukoliko iznos tarife nije deset puta veći od obične tarife, paketa mase do 10 kg, kao i prijema, prijenosa i isplate uputnica – novčanih doznaka na adresi u klasičnoj i elektronskoj formi, odnosno direktne pošte i to:
- pismonosnih pošiljki do 1000 g;
- tiskovina, novina i časopisa;
- paketskih pošiljki do 10 kg;
- poštanskih i telegrafskih uputnica;
- isplata novčanih doznaka na kućnu adresu;
- direktna pošta;
- kurirske usluge, ukoliko iznos tarife nije deset puta veći od obične tarife;
- preporučenih i vrijednosnih pošiljki, bez obzira na težinu;
- sudskih pisama, pisama u upravnom i prekršajnom postupku, bez obzira na težinu.
Javni poštanski operatori u Bosni i Hercegovini mogu, putem svojih jedinica poštanske mreže, pružati i finansijske poštanske usluge.
Finansijskim poštanskim uslugama se osiguravaju različiti oblici žiralnih doznaka te doznaka gotovog novca koje upućuju fizičke i pravne osobe ili su takva novčana sredstva njima upućena.
Iz okvira novčanog prometa PoŠta pruža korisnicima sljedeće finansijske usluge:
- Poštansko-uputnički promet
- Platni promet
- Bankarske usluge
Pod ostalim uslugama, podrazumijevaju se posebne, dopunske i ostale poštanske usluge koje zahtijevaju pošiljalac ili primalac, a koje se utvrđuju Općim uslovima za obavljanje poštanskih usluga.
Posebne poštanske usluge
Posebne poštanske usluge su usluge kojima pošiljalac zahtijeva poseban postupak i uvjete u vezi sa prijemom, prijenosom i uručenjem poštanske pošiljke.
Pod posebnim uslugama podrazumijevaju se univerzalne posebne usluge određene Zakonom o poštanskom prometu FBiH, te druge posebne usluge koje poštanski operatori obavljaju na osnovu ovog Pravilnika i Pravilnika o poštanskim i kurirskim uslugama.
Pod posebnim poštanskim uslugama smatraju se usluge prijema, prijenosa i uručenja i to:
- Preporučena pismonosna pošiljka
je pošiljka bez označene vrijednosti, sa registriranim prijemnim brojem za koju se pošiljaocu izdaje potvrda o prijemu pošiljke, a koja se uručuje primaocu uz potpis. Svaka pismonosna pošiljka može se predati kao preporučena pošiljka uz uvjete i na način propisan Pravilnikom o općim uvjetima za pružanje poštanskih usluga i Pravilnikom o poštanskim i kurirskim uslugama. Pošiljalac prilikom predaje preporučene pošiljke može zahtijevati sljedeće usluge: hitno, avionom, s povratnicom, s otkupninom, post-restant i uručenje pošiljke lično primaocu. - Pismo s označenom vrijednošću (vrijednosno pismo)
je pismonosna pošiljka sa registriranim prijemnim brojem na kojoj je pošiljalac označio vrijednost pošiljke brojkom i slovima u lijevom donjem dijelu adresne strane pošiljke. Iznos označene vrijednosti upisuje pošiljalac latiničnim pismom i arapskim brojevima, a ne smije biti upisan običnom olovkom. Vrijednosno pismo može sadržavati robu, novac, pisano saopćenje i druge predmete, a najveća označena vrijednost vrijednosnog pisma može biti do 10.000,00 KM. U međunarodnom prometu se vrijednosna pisma mogu predati samo za one države koje tu uslugu prihvaćaju. Pošiljalac prilikom predaje vrijednosnog pisma može zahtijevati sljedeće usluge: hitno, avionom, s povratnicom, s otkupninom, post-restant i uručenje pošiljke lično primaocu. - Pošiljka sa potvrđenim uručenjem
je pismonosna pošiljka bez označene vrijednosti za koju se pošiljaocu izdaje potvrda o prijemu pošiljke i uručuje se primaocu uz potpis. Na pošiljci s potvrđenim uručenjem mora se nalaziti oznaka «A» i prijemni broj pošiljke. Pošiljalac prilikom predaje pošiljke s potvrđenim uručenjem može zahtijevati sljedeće usluge: hitno, avionom, s povratnicom i uručenje pošiljke lično primaocu. - Pošiljka brze pošte (EMS)
je kurirska usluga koja podrazumijeva preuzimanje poštanske pošiljke po osnovu posebnog zahtjeva pošiljaoca (pozivom na telefon 1417 u gradovima: Sarajevu, Tuzli, Zenici, Bihaću, Mostaru, Travniku i Goraždu) na adresi pošiljaoca, te uručuje na adresi primaoca. U ostalim gradovima prijem pošiljke brze pošte (EMS) vrši se na šalteru poštanskih jedinica. Prilikom prijema pošiljke brze pošte (EMS) pošiljaocu se izdaje potvrda o prijemu pošiljke, koja se u određenom roku uručuje lično primaocu uz potpis. Pošiljka brze pošte (EMS) može sadržavati pisano saopćenje, robu, novac, žive životinje i druge predmete. Najveća označena vrijednost na EMS pošiljci može biti 10.000,00 KM. - Hitna pošiljka
se može predati kao svaka pismonosna pošiljka, poštanska i brzojavna uputnica i paket. Također, ako poštanska pošiljka sadrži lako pokvarljivu robu, ista se mora predati kao hitna pošiljka. - Vrlo hitan paket
je takav paket koji se otprema odredišnoj pošti prvim poštansko prometnim vezama prema odredbama reda prijevoza poštanskih pošiljki. Kao vrlo hitan paket može se predati svaki paket bez obzira na vrstu i sadržaj. Paket koji sadrži žive životinje ili lako kvarljivu robu mora se predati kao vrlo hitan. - Pošiljke s povratnicom
je poštanska pošiljka za koju pošiljalac, prilikom predaje, zahtijeva da se uruči primaocu uz pisano potvrđenje na posebnom obrascu (povratnica), koja se vraća i uručuje pošiljaocu kao obična pismonosna pošiljka. U unutrašnjem prometu se kao pošiljka s povratnicom može predati svaka poštanska pošiljka za koju se daje potvrda o prijemu pošiljke, osim brzojavne uputnice. - Otkupna pošiljka
je poštanska pošiljka za koju pošiljalac, prilikom predaje, zahtijeva da se uruči primaocu uz prethodnu naplatu otkupnog iznosa u korist pošiljaoca pošiljke. S otkupnom pošiljkom pošiljalac je obavezan predati i popunjeni obrazac poštanske ili brzojavne uputnice, ili odgovarajući obrazac platnog prometa kojim će mu se doznačiti otkupni iznos. U unutrašnjem prometu kao otkupna pošiljka može se predati preporučena pošiljka, vrijednosno pismo, EMS pošiljka i paket. - Avionska pošiljka
je poštanska pošiljka za koju pošiljalac, prilikom predaje, zahtijeva da se otpremi avionskim putem. U međunarodnom prometu se avionska pošiljka može predati za države koje prihvaćaju tu uslugu. - Izdvojeni paket
je pošiljka čiji sadržaj zahtijeva posebnu pažnju u prijenosu i nosi odgovarajuću oznaku: «lomljivo», «staklo», «žive životinje» i dr. Paket za čiji je prijenos potrebno posebno odobrenje nadležnog organa ili sadrži žive životinje prima se isključivo kao izdvojeni paket. - Post-restant pošiljka
je takva pošiljka koja u adresi primaoca sadrži oznaku «post-restant», a u odredišnoj pošti čuva se 30 dana od dana prispijeća i uručuje se primaocu u okviru tog roka kada je on zatraži, uz naplatu propisane poštarine. - Pošiljka koja se uručuje lično primaocu
je pošiljka koja se uručuje isključivo lično primaocu, zakonskom zastupniku i opunomoćenom licu. - Pošiljka sa plaćenim odgovorom (IBRS/CCRI)
podrazumijeva pošiljku (pismo i dopisnica) koju pošiljalac šalje primaocu bez plaćanja poštarine. Poštarinu za pošiljku s plaćenim odgovorom plaća primalac prilikom preuzimanja pošiljke.
Pošiljalac koji zahtjeva jednu ili više posebnih usluga dužan je takav zahtjev postaviti prilikom predaje pošiljke.
Dopunske poštanske usluge
Dopunske i ostale poštanske usluge su usluge koje se pružaju na zahtjev pošiljaoca ili primaoca, a odnose se na prijem ili uručenje poštanske pošiljke.
Dopunske usluge na zahtjev pošiljaoca
Pošiljalac može, nakon predaje, a prije uručenja pošiljke, u unutrašnjem prometu zahtijevati slijedeće usluge:
- Izmjenu i dopunu adrese na pošiljci;
- Vraćanje pošiljke:
– prije otpreme iz prijemne pošte,
– nakon otpreme iz prijemne pošte; - Opterećenje knjižene pošilje otkupnim iznosom, povećanje ili smanjenje otkupnog iznosa ili odustajanje od otkupnog iznosa;
- Slanje paketa za primaocem ili zabrana slanja paketa za primaocem;
- Vraćanje iznosa poštanske i brzojavne uputnice;
- Uplatu otkupnog iznosa brzojavnom uputnicom.
Zahtjev za dopunskim uslugama pošiljalac može podnijeti bilo kojoj pošti, a podnosi ga u pisanoj formi, uz plaćanje poštarine određene Cjenovnikom. Izuzetno, ako se radi o pošiljci koja još nije otpremljena iz pošte, zahtjev se može u toj pošti podnijeti i usmenim putem. Prilikom predaje zahtjeva pošiljalac može tražiti pisanu obavijest o rezultatu izvršenja zahtjeva.
Dopunske poštanske usluge na zahtjev primaoca
Primalac može, prije uručenja pošiljke, zahtijevati slijedeće usluge:
- Dostavu post-restante pošiljki u njegov stan ili na adresu koju on odredi
- Da se prispjela pošiljka (osim sudskog pisma i pisma po upravnom postupku) zadrži u pošti ili čuva kao post-restante pošiljka, ili šalje na novu adresu koju on odredi
- Uručenje pošiljki lično primaocu
- Stavljanje hitne pošiljke ili obavijesti o prispijeću takve pošiljke u poštanski pretinac
- Ubacivanje preporučene pošiljke i pošiljke s potvrđenim uručenjem u kućni kovčežić, bez potpisa primaoca zbog potvrđivanja prijema pošiljke. Ova usluga se obavlja samo za pošiljke u unutrašnjem prometu, s tim, da se ne može zahtijevati za pošiljke s otkupninom i povratnicom, te za pošiljke s uslugom uručiti lično primaocu.
- Uručenje svake ili određene pošiljke kao hitne pošiljke na užem dostavnom području pošte
- Telegramsko – brzojavno slanje uputničkog iznosa u novo odredište
- Ponovnu dostavu poštanske pošiljke za koju je ostavljena obavijest o prispijeću pošiljke.
Primalac može zahtijevati dopunske usluge na način da preda pisani zahtjev, u pravilu, u pošti koja mu pošiljke uručuje. Prilikom podnošenja zahtjeva primalac je obavezan dokazati svoj identitet i navesti sve podatke potrebne za postupanje po zahtjevu.
Ostale poštanske usluge
Ostale poštanske usluge su usluge koje poštanski operatori vrše na zahtjev ili bez zahtjeva pošiljaoca ili primaoca, a u vezi sa prijenosom i uručenjem pošiljki.
Ostale usluge su:
- potraživanje pošiljki;
- izdavanje naknadne potvrde o prijemu knjižene pošiljke;
- čuvanje punomoći;
- upotreba poštanskog pretinca;
- podnošenje na uvid isplaćene uputnice ili izdavanje njene kopije;
- prepakivanje paketa;
- ležarina za pošiljke;
- dostava i pokušaj dostave paketa;
- podnošenje pošiljki na carinski pregled u uvozu i izvozu;
- podnošenje pošiljki na žigosanje ili kontrolu nadležnom organu;
- obavještavanje primaoca ili pošiljaoca pošiljke da podnese potrebna dokumenta na carinski pregled.
- prijem pošiljki s reklamnom porukom.
Korisnici poštanskih usluga obavezni su odabrati onu vrstu usluga koja odgovara prirodi sadržaja pošiljke, vrsti i značenju pošiljke i stvarnoj vrijednosti pošiljke i važnosti saopćenja.
Za sve poštanske pošiljke u poštanskom saobraćaju/prometu osigurana je nepovredivost tajne. Od načela nepovredivosti tajne može se odstupiti samo u slučajevima i uz uvjete određene zakonom.